Khóc cười cùng Việt Anh

Kịch bản Lôi vũ của tác giả Tào Ngu đang được NSƯT Việt Anh đưa lên sàn tập Nhà hát Kịch sân khấu nhỏ TPHCM, chuẩn bị ra mắt khán giả nhân dịp tưởng niệm 22 năm ngày mất của ông. Đây cũng là vở kịch mà chính Việt Anh và thế hệ diễn viên vàng của kịch nói TPHCM đã ghi đậm dấu ấn trong lòng khán giả từ 15 năm trước.

Việt Anh- Chu Phác Viên

NSƯT Việt Anh nổi tiếng là người rất kén chọn kịch bản để dàn dựng. Lôi vũ là một trong số ít những tác phẩm sân khấu mà anh đứng ở vai trò đạo diễn, sau thành công của các vở: Con vịt mồi, Nội ơi đừng ly dị, Bến tương tư... Chính vì thích tính triết lý và những bi kịch được lồng ghép hết sức hợp lý, mang màu sắc rất nhân bản của tác giả Tào Ngu (qua bản dịch của Đặng Thai Mai) mà Việt Anh đã cùng với các đồng nghiệp thể hiện thành công tác phẩm này cách đây gần 15 năm. Khi đó anh vào vai Chu Phác Viên, một nhân vật tàn bạo nhưng che giấu rất khéo bằng chiếc mặt nạ đạo đức. Bi kịch gia đình họ Chu – ông chủ hầm mỏ làm giàu trên xương máu của hàng ngàn công nhân- chỉ diễn ra trong một ngày. Mưa gió, sấm chớp, màn đêm và tiếng khóc than là những gam màu đem lại cảm xúc đến ngợp thở cho người xem khi Việt Anh – Chu Phác Viên nhận biết tất cả tội ác ông gây nên đã đổ ụp xuống đầu các con mình.

Dấu ấn vai diễn của Việt Anh được lý giải: “Tôi học kịch theo trường phái Xtanilapxki, phải biết phân tích, nắm bắt chủ đề tư tưởng để phản ánh qua vai diễn. Không hẳn cứ diễn theo kiểu ngẫu nhiên là sẽ được mà trong từng lời thoại, tình huống phải thật chính xác với sự đo đạc hết sức nghiêm túc của diễn viên. Tôi vẫn nhớ lời của cố NSND Năm Châu: “Cho tôi thấy cách anh diễn, tôi sẽ nói anh sống như thế nào?”. Đúng như người ta nói, văn là người, còn với chính tôi diễn cũng là người. Diễn thật mà non tay còn có đường để sửa chữa, nâng cao, chứ diễn giả mà toan tính thì coi như hết thuốc trị. Nhờ học hỏi cách làm việc từ các bậc tiền bối mà tôi đã bỏ dần cái tính độc đoán trong nghệ thuật, nhất là từ sau vở Lôi vũ của 15 năm trước. Trong suy nghĩ của tôi, lúc ấy, cứ tin rằng mình hãy khoác cho nhân vật Chu Phác Viên một bộ mặt bất cần đời, một cá tính gia trưởng, một giọng nói giằng xé như muốn phá tan tất cả rào cản là đủ. Thế nhưng qua góp ý hết sức chân thành của bạn bè và cách làm việc của Thành Lộc, Hồng Vân, Phương Linh..., tôi đã có được sự đổi chất và nhận biết đâu là chỗ cần tiết chế để nhân vật Chu Phác Viên có một sức sống mới. Sau này, mấy lần chị Lệ Thủy, anh Minh Vương muốn làm lại Lôi vũ, đã ngỏ ý mời tôi lấn sân sang địa hạt cải lương nhưng tôi từ chối. Bởi, không phải đất của mình mà cố diễn là chết”.

Việt Anh- Lỗ Quý

Trong lần tái dựng này, NSƯT Việt Anh đã giao vai Chu Phác Viên cho NSƯT Hữu Quốc. Còn anh sẽ thể hiện vai Lỗ Quý. Ở bảng dựng của đạo diễn NSƯT Hoa Hạ trước đây, nhân vật này do nghệ sĩ Hữu Châu thể hiện. Anh phân tích: “Hai người đàn ông trong cuộc đời nhân vật Thị Bình lại là hai con người hoàn toàn khác nhau về bản chất, nội tâm cũng như cách ứng biến trước những giông tố trong đời. Chu Phác Viên là công tử giàu sang, quyền quý, vì không thể cãi lời cha mẹ mà phụ bạc Thị Bình, còn Lỗ Quý là người bần cùng, an phận tôi tớ trong nhà họ Chu, biết được những chuyện thối tha của họ Chu nhưng cố làm ngơ để... moi tiền. Hai tính cách ở hai thái cực khác nhau, mà một bên Thị Bình đã yêu bằng tình yêu của tuổi trẻ và một bên Thị Bình cảm phục vì sự cưu mang lúc nàng sa vào đường cùng. Càng chiêm nghiệm càng thấy thương cho nhân vật Thị Bình và thấy rõ tính nhân bản sâu sắc của tác giả khi lên án những kẻ đầu óc hẹp hòi, ích kỷ, dư tiền lắm của nhưng sống phi đạo đức. Diễn cho ra bản chất của Lỗ Quý lại là một bài học mới cho tôi”.

NSƯT Việt Anh luôn sòng phẳng với những cảm nghiệm của mình. Có thể nhờ vậy mà anh không mệt mỏi khi đối diện với những vai diễn khó. Anh cười: “Mình phải biết nạp thêm chất liệu để diễn cho ra tính cách nhân vật mới, không thể cứ ăn mòn những suy nghĩ cũ rồi buộc khán giả cảm thông. Tôi nghiệm thấy rằng mình sẽ phải làm mới một Lỗ Quý với những suy nghĩ thật mới, rằng thâm tâm nhân vật không phải chỉ có mục đích trả thù cho sự nghèo túng của mình mà muốn mỉa mai, khinh bỉ thói đạo đức giả trong một gia đình được xem là gia giáo nhưng đã mục ruỗng từ lâu”.

Nhiều năm qua, NSƯT Việt Anh còn là một giảng viên khoa kỹ thuật biểu diễn. Nhiều học trò của anh thành danh, vươn tới những đỉnh cao mới trong nghề một phần là nhờ cách dạy không theo giáo trình khô cứng. Anh thích dạy theo kiểu thông qua những vai diễn cụ thể để học trò được bóc trần, cắt lớp, xem soi, tìm tòi, lật đủ mọi bề và khám phá”.