Trường Sơn du ký

Đi tìm chiếc áo bằng vỏ cây

Tây Nguyên đang mùa khô. Con đường từ thị trấn Plei Kần vào đến cửa khẩu Bờ Y bụi lút đến một gang tay. Cửa khẩu nằm ở vùng đất được ví von là “một tiếng gà gáy cả ba nước cùng nghe”, nó chỉ lớn hơn cửa khẩu Cha Lo một ít. Bí thư xã Bờ Y là Thau Rát khi nói chuyện với chúng tôi rất hy vọng vào cửa khẩu và con đường Hồ Chí Minh đi qua vùng đất cách mạng này. Ông hy vọng vào sự đổi đời cho bà con các dân tộc thiểu số như Ca Dong, Xê Đăng, Giẻ Triêng, Ba Na, Brâu... Đặc biệt, người Brâu ở thôn Đăk Mế có 282 khẩu được xem là một trong những dân tộc ít người nhất Việt Nam trong mấy năm qua vẫn không tăng dân số. Bí thư Thau Rát tiết lộ: Nhà nước chỉ cho sinh 2 con nhưng xã khuyến khích người Brâu đẻ 4 con, vậy mà vẫn không tăng vì đời sống khó khăn lạc hậu, đẻ con ra nuôi không được. Chúng tôi tìm về nhà già Lem ở thôn Đăk Mế với khao khát nhìn thấy chiếc áo vỏ cây duy nhất còn lại của người Brâu nhưng chiếc áo đã mất. Hy vọng đói nghèo, lạc hậu của người Brâu nhờ sự mở mang đường sá và giao lưu mai này cũng chỉ còn lại là ký ức như chiếc áo vỏ cây kia.

Có bao nhiêu km 0 và mấy Cổng Trời?

Xin được nói thêm về những km 0 trên đường Hồ Chí Minh - một công trình quan trọng của đất nước. Km 0 đường Hồ Chí Minh mới hiện nay nằm ở Láng - Hòa Lạc, km 0 ở Tân Kỳ là km 0 đường chiến lược (vận tải bằng xe ô tô từ năm 1972), km 0 ở phà Xuân Sơn là km 0 đường mòn Hồ Chí Minh, còn nếu tính km 0 bằng nơi xuất phát đầu tiên năm 1959 của tuyến đường Hồ Chí Minh lịch sử thì nó phải nằm ở Khe Hó, một địa điểm Tây Nam Vĩnh Linh thuộc tỉnh Quảng Trị.

Tuyến đường Hồ Chí Minh lịch sử năm xưa gồm 5 tuyến ngang và hàng chục tuyến dọc nối Đông và Tây Trường Sơn. Chúng tôi đã chọn một số tuyến ngang nối Đông và Tây Trường Sơn để đi ngược lên các cửa khẩu giáp với nước bạn Lào như Thanh Thủy (Nghệ An), Cha Lo (Quảng Bình), Bờ Y (Kon Tum)... Đã qua ba Cổng Trời  là Cổng Trời ở Cha Lo, Cổng Trời ở đèo A Tép (Thừa Thiên Huế - Quảng Nam) và Cổng Trời trên đèo Lò Xo (Quảng Nam - Kon Tum), qua hai ngọn Giăng Màn là Giăng Màn ở Nghệ An cao trên 1.000 mét, Giăng Màn ở Quảng Bình cao trên 2.000 mét và qua hàng chục con sông. Nhiều lúc bà con dọc đường thấy chúng tôi đồ đạc lỉnh kỉnh tưởng là người đi đổi chó, đi bán mền, đi bán áo quần sida, đi đãi vàng...

Trường Sơn đại ngàn rất xa nhưng Trường Sơn hôm nay không xa bởi con đường Hồ Chí Minh (giai đoạn 1) đã thông tuyến toàn bộ. Đồng bào các dân tộc ít người sống rải rác trên dãy Trường Sơn nơi nào chúng tôi đi qua cũng nức lòng chuẩn bị đón con đường. Họ vẫn sống như thế từ ngày đất nước hòa bình đến nay. Họ chân thật và lặng lẽ.