Bùi Giáng - một hiện tượng kỳ lạ

. Phóng viên: Thưa nhà văn Đoàn Tử Huyến, từ đâu mà trung tâm cho phát hành hai cuốn sách về Bùi Giáng?

- Nhà văn Đoàn Tử Huyến: Vào Sài Gòn, biết bạn đọc miền Nam yêu thích Bùi Giáng, một lần gặp nói chuyện với anh Nguyễn Thanh Hoài – người cháu và là bạn vong niên của Bùi Giáng vào cuối đời - tôi nảy ra ý định làm sách về nhà thơ độc đáo này. Tôi cho rằng Bùi Giáng là hiện tượng, một hiện tượng kỳ lạ, kỳ dị, lớn lao, nhưng phức tạp, chưa – mà rất cần - được nghiên cứu thấu đáo, sâu sắc. Sau cuộc trò chuyện đó và được sự giúp đỡ của anh Hoài cùng một số bạn bè khác, chúng tôi đã bắt tay vào làm cuốn sách này.

Tuy nhiên, nói cho cùng, việc tổ chức làm hai tập sách này về Bùi Giáng và những cuốn tương tự là nằm trong định hướng xuất bản chung của Trung tâm Đông Tây. Chúng tôi nhận thấy, do hoàn cảnh lịch sử cũng như những điều kiện xã hội của nước ta, hiện nay chúng ta đang rất thiếu các nguồn tư liệu – có hệ thống và đáng tin cậy - để làm cơ sở cho công việc nghiên cứu cơ bản và dài hơi (tôi nói về các ngành khoa học xã hội và nhân văn như văn học, lịch sử, nghệ thuật, v.v...). Chẳng hạn, nói về Bùi Giáng, nhiều người có biết, có nghe đâu đó, mang máng về ông là một nhà thơ điên, với cuộc sống kỳ dị, những câu thơ kỳ lạ; nhưng tìm kiếm tư liệu, xác thực và đầy đủ về ông, có được một nhận định sâu và đúng về thơ ca và tư tưởng của ông - thì không dễ. Do đó, chúng tôi chủ trương tổ chức xuất bản những cuốn sách mang tính tư liệu, hồ sơ, về các tác giả, các hiện tượng văn học, để làm cơ sở cho những công việc nghiên cứu tiếp theo. Làm sao hiểu, nghiên cứu Bùi Giáng nếu không có tư liệu về Bùi Giáng?

Chúng tôi thực hiện hai cuốn sách về Bùi Giáng là nhằm cung cấp một khối tư liệu về Bùi Giáng để người ta hiểu thêm về ông, để có một cách nhìn tương đối toàn diện về ông. Tất nhiên, khám phá về Bùi Giáng rất vô cùng, đây cũng chỉ là một bước đầu.

. Nhà thơ Bùi Giáng được bạn đọc miền Nam yêu thích. Khi làm sách ở miền Bắc, ông có thấy đó là một bất lợi?

- Bất lợi về chuyện gì? Tôi không nghĩ đến vấn đề này. Đúng là Bùi Giáng quen thuộc với bạn đọc phía Nam, nhiều người yêu thích Bùi Giáng và cũng nhiều người viết về Bùi Giáng. Còn ở miền Bắc, ở ngay Hà Nội, bạn đọc còn biết ít về ông. Như thế theo tôi là không bình thường trong điều kiện ngày nay. Không công bằng. Như tôi đã nói trong Lời nói đầu của sách Bùi Giáng trong cõi người ta, chẳng lẽ thơ Bùi Giáng chưa vượt khỏi khu vực, địa phương, vẫn mới nằm trong mối quan tâm dân gian, báo chí? Vì vậy, việc tổ chức xuất bản những cuốn sách này là một cách khắc phục điều bất lợi trong việc hiểu Bùi Giáng nói riêng và văn học Việt Nam nói chung.

Còn nói về bất lợi trong việc phát hành, thì không có vấn đề. Đất nước thống nhất, hai miền Nam – Bắc là một thị trường, chỉ cần sách hay, được độc giả yêu thích, thì ở đâu họ cũng sẽ mua đọc.

. Trong quá trình tổ chức bản thảo, ông đã gặp những khó khăn gì?

- Khó khăn lớn nhất là rất thiếu tài liệu. Ở Hà Nội, sách báo về Bùi Giáng không nhiều – ngoài mấy cuốn sách in di cảo, tác phẩm của Bùi Giáng mới xuất bản gần đây (tuyệt đại đa số do các nhà xuất bản phía Nam phát hành), gần như không tìm được những bài viết (chứ chưa nói công trình) nghiên cứu về Bùi Giáng. Thêm vào đó, ở miền Bắc hầu như không có những người trực tiếp quen biết, thân gần với Bùi Giáng lúc ông còn sống, cho nên rất khó tìm kiếm những thông tin và tư liệu lưu trữ cá nhân về ông. May mà thời nay còn có Internet, nhờ đó mà chúng tôi tìm kiếm được một số khá lớn tài liệu và nhất là thông tin về các tác giả có bài viết về Bùi Giáng để chúng tôi tìm cách liên hệ nhờ giúp đỡ. Khó khăn thứ hai là thời gian. Do bị “khống chế” về thời gian – chúng tôi muốn sách ra kịp kỷ niệm 10 năm ngày mất Bùi Giáng – nên việc biên soạn sách phải tiến hành khá gấp gáp và kết quả là những công trình mới, mặc dù đã đặt một số nhà nghiên cứu viết, vẫn chưa có mặt trong tập sách này.

. Hai cuốn sách: Bùi Giáng trong cõi người ta và Bùi Giáng qua 99 giai thoại có điểm gì đặc biệt so với những cuốn sách về Bùi Giáng đã từng xuất bản trước đó?

- Bùi Giáng trong cõi người ta là cuốn sách, ngoài 82 bài thơ chọn lọc của Bùi Giáng, đã tập hợp tương đối đầy đủ những bài viết tiêu biểu về Bùi Giáng từ trước đến nay, có thể nói, là việc tìm hiểu hiện tượng Bùi Giáng từ góc độ học thuật. Còn Bùi Giáng qua 99 giai thoại tập hợp những câu chuyện mang tính hư cấu dân gian nhiều hơn, đưa ra một chân dung Bùi Giáng từ một góc độ khác - cảm nhận đã được dân gian hóa. Như vậy, cả hai cuốn sách đều cố gắng dựng lại một chân dung Bùi Giáng nhưng từ các góc nhìn khác nhau. Và khác với “những cuốn sách khác đã từng xuất bản” là đầy đủ và dày dặn hơn.