Người Nam Bộ đầu tiên soạn lời Việt cho ca khúc Liên Xô

Trong căn nhà khiêm tốn nằm trên đường Ngô Tất Tố, quận Bình Thạnh - TPHCM, tôi đã tìm gặp được ông Nguyễn Văn, giờ đã gần 80 tuổi. Bồi hồi xúc động, ông nhớ và kể lại chuyện xưa.

Ngoài bút danh Nguyễn Văn, ông tên thật là Nguyễn Văn Hựu, tức NSƯT Minh Đạo, quê gốc ở Bến Tre, lên Sài Gòn từ nhỏ, theo học văn hóa và làm quen với âm nhạc ở Trường Petrus Ký. Từ đó, ông bị niềm say mê âm nhạc lôi cuốn.

Tháng 8-1945, cùng bao thanh niên Sài Gòn yêu nước khác, Nguyễn Văn Hựu “xếp bút nghiên” theo kháng chiến. Những ngày đầu, ông công tác trong Ban Tuyên truyền lưu động khu 8, do nhà thơ Bảo Định Giang phụ trách. Sau ông được phân công về Đài Phát thanh kháng chiến Nam Bộ, chơi violon và hát trong ban nhạc của đài. Lúc đó, đài chưa có đủ phương tiện kỹ thuật để ghi âm trước như bây giờ, nên tới giờ lên sóng, tất cả đều phải có mặt từ phát thanh viên cho tới ban nhạc để phát sóng trực tiếp. Vậy mà ngoài tiếng Việt, đài còn phát cả tiếng Pháp, tiếng Quảng Đông và tiếng  Hoa phổ thông. Trong một buổi phát sóng như thế, ông Nguyễn Văn Hựu được nghe phát thanh viên kiêm ca sĩ tiếng Hoa Lý Phổ hát một bài hát lạ, mà ông thích thú. Hỏi thăm, ông mới biết đó là một ca khúc Liên Xô. Ông bèn xin tập ca khúc có bài đó, mà phần lời được in bằng tiếng Hoa, còn phần nhạc thì lại ký âm bằng số. Đầu tiên, ông mày mò đổi qua kiểu ký âm thông thường, rồi hỏi ý của lời bài hát tiếng Hoa, sau đó ca khúc  Liên Xô đầu tiên có phần lời tiếng Việt chào đời trên mảnh đất Nam Bộ là ca khúc Tổ quốc tôi của Du-nai-epx-ki, lời Việt của Nguyễn Văn. Năm đó (1950), Đài Phát thanh kháng chiến Nam Bộ đang hoạt động ở huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau.

Sau đó, nhiều ca khúc khác lần lượt ra đời do Nguyễn Văn viết lời Việt, như Dù ngày mai có chiến tranh, Nhớ ơn Lê-nin, Chiến tranh thần thánh, Chiều hải cảng... Nhiều bài hát đã được nghệ sĩ Quốc Hương trình bày. Đến năm 1954, ông đã được Hội Hữu nghị Việt Xô - Việt Trung thưởng bằng khen do có công phổ biến nhạc Liên Xô trong kháng chiến chống Pháp ở Nam Bộ.

Sau khi tập kết ra miền Bắc, ông chuyển hẳn sang làm phát thanh viên Đài Tiếng nói Việt Nam. Có thời gian ông là phát thanh viên tiếng Việt trên đài phát thanh Nga... Ông nhận danh hiệu NSƯT với tư cách là phát thanh viên.

Đã hơn 50 năm trôi qua, nay ông đã ngấp nghé tuổi bát tuần. Sức khỏe tuy có giảm, nhưng tinh thần ông vẫn còn minh mẫn, và đặc biệt vẫn tràn đầy tình yêu đối với nghệ thuật cách mạng, với dòng âm nhạc Nga...