Thử thách lớn của điện ảnh Việt Nam

Sự thành công của “mẻ” phim đầu tiên chiếu thử này, đã khêu lên trong lòng những người quan tâm một tia hy vọng, sau hơn tám năm sóng gió, kể từ khi kịch bản văn học được hình thành, như một công trình trọng điểm về văn hóa kỷ niệm 20 năm Sài Gòn được giải phóng. Giải phóng Sài Gòn - hay nói một cách văn chương như tên gọi của kịch bản ban đầu: Sài Gòn - đoạn kết bản trường ca, dự định sẽ là một bộ phim sử thi hoành tráng,  thời lượng chiếu dài 2 giờ 30 phút, “nghệ thuật hóa” những khoảnh khắc lịch sử đã làm nên chiến thắng thần kỳ của dân tộc ta, kết thúc cuộc kháng chiến 30 năm chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ mà điểm dừng ở chặng cuối cùng là giải phóng Sài Gòn, thống nhất đất nước.

Để trả lời những câu hỏi “vì sao”?.- Vì sao một đất nước nghèo, nhỏ bé như Việt Nam lại đánh thắng Mỹ? Vì sao Cách mạng giải phóng Sài Gòn mà không gây đổ máu, đổ nát? - Theo nhà văn Hoàng Hà, tác giả kịch bản Giải phóng Sài Gòn, đó là câu hỏi lớn của thời đại mà đến nay thế giới  vẫn chưa nhận được câu trả lời một cách chính xác và trọn vẹn. Nhằm góp phần trả lời câu hỏi ấy, bộ phim được thực hiện theo kịch bản của ông với tầm bao quát lớn, sẽ tái hiện những nét chính trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, với phương hướng chủ đạo dựa trên chiến thuật hai chân (chính trị, quân sự), ba mũi (bộ đội chính quy, du kích quân và quần chúng nhân dân).

Chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng Sài Gòn đã thể hiện sự thăng hoa sức mạnh vô địch của đường lối chiến tranh nhân dân, đỉnh cao trí tuệ, tài năng và nghệ thuật lãnh đạo, đạo lý, nhân bản truyền thống của dân tộc, của Đảng. Tác giả  kịch bản, vốn là người đã từng có quá trình tham gia hoạt động trong lòng địch cũng như đã từng có điều kiện gần gũi với các đồng chí chỉ huy chiến dịch, vì vậy, ông đã đưa vào kịch bản những hiện thực tiêu biểu về tài điều binh, dàn trận  và sự ưu tư của các nhà lãnh đạo “làm sao không một con người, một viên gạch của Sài Gòn  phải đổ máu, đổ nát”,  cũng như phong trào  nổi dậy giành chính quyền khắp nơi - sự thành công tuyệt diệu của công tác dân vận, binh vận, thanh vận, phụ vận, nông vận, Hoa vận...

Những nguyên mẫu và diễn viên thể hiện.- Bộ phim Giải phóng Sài Gòn theo kịch bản phân cảnh, sẽ dài 4.536 m với 653 cảnh (ngoại: 409, nội: 244). Trong số 1.500 m đã quay, đáng chú ý nhất là đại cảnh quần chúng lương giáo nổi dậy ở quận Nhì được diễn ra trước khuôn viên nhà thờ Huyện Sĩ (đường Tôn Thất Tùng), cảnh nội các Dương Văn Minh đầu hàng tại Dinh Độc Lập; nhân vật Triệu Quốc Mạnh, giám đốc Nha cảnh sát đô thành, ra lệnh thả tù chính trị tại khám Chí Hòa....

Bên cạnh một số nhân vật  được xây dựng phỏng theo cuộc đời của những con  người có thật nhưng lồng dưới tên giả như Bảy Lương (Lan Hương), Trần Du (Minh Hoàng)..., trong phim còn có khá nhiều những nhân vật mà tên nguyên mẫu vẫn được giữ nguyên  bởi vai trò lịch sử của họ ở giai đoạn đó, đồng thời nhằm làm tôn lên tính hiện thực của bộ phim như: Nguyễn Văn Thiệu, Dương Văn Minh, Lê Minh Đảo, Trần Ngọc Liễng, Đinh Văn Đệ, Triệu Quốc Mạnh, Nguyễn Hữu Hạnh và các đồng chí lãnh đạo chiến dịch Lê Duẩn, Lê Đức Thọ, Phạm Hùng, Văn Tiến Dũng, Trần Văn Trà, Võ Nguyên Giáp, Mười Cúc, Sáu Dân...

Một trong những yêu cầu đầu tiên dành cho các diễn viên đóng vai các  nhân vật mang  tên thật này là giống về ngoại hình. Do đó, đoàn phim đã mời hẳn một chuyên gia hóa trang có uy tín của điện ảnh Trung Quốc sang cộng tác. Ngạc nhiên khi được mời bởi chẳng thấy mình giống Nguyễn Văn Thiệu ở chỗ nào nhưng sau khi được hóa trang, NSƯT Thành Hội bỗng cảm thấy tự tin hẳn lên vì “cũng không khác mấy”. Tuy vậy, việc chú trọng về  ngoại hình, đoàn phim dành nhiều hơn cho các đồng chí lãnh đạo chiến dịch: Lê Đức Thọ do An Quý (cán bộ quản lý Dinh Thống Nhất) đóng, Phạm Hùng (NSƯT Hoàng Quân Tạo), Văn Tiến Dũng (Nguyễn Sĩ Hiển, Ủy viên Thường vụ LĐBĐ VN), Trần Văn Trà (Bùi Đức Huy)... Hai nhân vật Mười Cúc và Võ Nguyên Giáp hiện chưa tìm được diễn viên. Riêng vai Sáu Dân do Nguyễn Hữu Phước (con trai cố luật sư Nguyễn Hữu Thọ, hiện là Giám đốc Công ty Quảng cáo Hội chợ) đóng. Ngoài diễn viên Nguyễn Hữu Phước may mắn tiếp cận được với chính nguyên mẫu nhân vật Sáu Dân là đồng chí Võ Văn Kiệt, khi anh cùng lãnh đạo đoàn phim được ông tiếp tại tư gia, còn hầu hết các diễn viên khác đều chỉ cốt phỏng theo khuôn mặt là chính. Bởi bộ phim có quá nhiều nhân vật nổi tiếng nên thời lượng xuất hiện của từng người trong họ cũng trở nên ít ỏi. Các diễn viên Thành Hội, Minh Hoàng (Trần Du), Quốc Thảo (Đinh Văn Đệ), Tấn Thành (Nguyễn Hữu Hạnh), Tư Châu (Trương Ngọc Ánh)... cho biết vai của họ chỉ phải làm việc trong vài ba ngày!

Nỗi ưu tư của công chúng.-  Hiện nay, đoàn phim Giải phóng Sài Gòn đang chờ thủ tục để thực hiện một số đại cảnh như cảnh xe tăng húc đổ cánh cổng Dinh Độc Lập, cảnh hàng vạn quần chúng chào đón quân giải phóng, cảnh bộ đội tấn công, vượt sông Đồng Nai phá vỡ phòng tuyến thép Veyant ở Xuân Lộc với bốn binh chủng hợp đồng... Tuy vậy, đoàn phim đang đứng trước không ít những khó khăn với việc dựng những cảnh lớn có huy động xe tăng, máy bay, cùng những gì liên quan đến quân đội cũng như việc ngăn nhiều đường phố cho cảnh quay đoàn xe tăng tiến vào nội đô Sài Gòn.

Về phía người xem, bên cạnh niềm vui khi sự kiện lịch sử 30-4-1975 được đưa lên màn ảnh, còn có không ít những ưu tư về tính hiệu quả khi mà giữa  hiện  thực phong phú của cuộc sống và năng lực hiện có của đoàn phim xem ra hãy còn khá nhiều khoảng cách.